Podaż pieniądza: M0, M1 i M2

W tym odcinku omówię różne sposoby pomiaru ilości pieniędzy w obiegu. Zaczniemy od banku centralnego. W USA to System Rezerwy Federalnej. Powiedzmy, że bank drukuje 4 dolary. Dla większej wygody załóżmy, że bank robi to fizycznie. Mógłby to zrobić elektronicznie, ale przyjmijmy, że to dolary fizyczne. Bank wprowadza te 4$ do obiegu, kupując na rynku papiery wartościowe. Bezpieczne i płynne. Płynne - czyli łatwo je kupować i sprzedawać w dużych ilościach. Np. bony skarbowe to płynne papiery wartościowe, płynne aktywa. A dozowniki dropsów nie są aktywami płynnymi. Gdybym kupił dozowniki za miliard dolarów… trudno byłoby tyle ich kupić, A jeszcze trudniej - sprzedać je w krótkim czy średnim okresie. Powiedzmy, że bank centralny kupuje jeden płynny papier wartościowy za 4$. To ten papier wartościowy. Właściciel postanawia złożyć te pieniądze w banku. Bezpośrednio lub kupi coś za pieniądze ze sprzedaży papieru wartościowego. Wówczas kontrahent wpłaci pieniądze do banku. Tak czy inaczej, trafią tam. To jest nasz bank prywatny. Nazwę go bankiem prywatnym nr 1. Teraz wszystkie te dolary idą… zostają przeniesione do prywatnego banku numer jeden. I nie są już… Rezerwa Federalna, czy, ogólnie, bank centralny, nie jest już w ich posiadaniu. Zostały przeniesione tutaj. Zaznaczę to, żebyśmy wiedzieli, co się dzieje. Wpłacając pieniądze do prywatnego banku nr 1, właściciel mówi: „Potrzebuję 3$ na żądanie. Chcę wystawiać czeki”. Wpłaca więc 3$ na rachunek bieżący. 3$ są na rachunku bieżącym. Czeki… wypisywanie czeków do kwoty… …czeki do kwoty… do kwoty trzech dolarów. I klient uzyska trochę wyższy procent na koncie oszczędnościowym, bo bank nie musi trzymać rezerw. 1$ trafia na konto oszczędnościowe. Jeden dolar na konto oszczędnościowe. Bez możliwości wystawiania czeków. Są wyjątki, ale dla uproszczenia powiedzmy, że czeków nie wystawia się wcale. Z powodu różnych ograniczeń. Bank mówi: „Nie muszę mieć rezerw na tego dolara, pożyczę go więc komuś”. A kredytobiorca od razu wpłaca tego dolara do innego banku. Od razu idzie i wpłaca dolara do banku prywatnego… nazwę go prywatnym bankiem nr 2. Pieniądze nie są już w banku prywatnym nr 1. Narysuję bank prywatny nr 2. Bank prywatny nr 2 jest tutaj. Bank prywatny numer 2. Ktoś wpłaca pieniądze na konto oszczędnościowe w banku prywatnym nr 2. Powiedzmy, że na to wszystko… bank mówi: „To jest rachunek bieżący, zachowam trochę rezerw (to system rezerw częściowych), Ale mogę pożyczyć, w USA, do 90%”. Ten bank jest zachowawczy. Pożycza tylko dwie trzecie tej kwoty. Pożycza 2$ z 3$. Powiedzmy, że kredytobiorca też wpłaca tę kwotę do banku prywatnego nr 2. Zbieg okoliczności. Te dwa dolary również trafiają do banku prywatnego nr 2. Nie ma ich już… nie ma ich w banku prywatnym nr 1. Choć ta osoba nadal może wystawiać czeki do 3$. Tutaj, w banku prywatnym nr 2, pieniądze są na rachunku bieżącym. Tutaj, na rachunku bieżącym. Bank prywatny nr 2 może zrobić parę rzeczy. Na tym rachunku trzyma trochę rezerw. Jest bardzo zachowawczy. Pożycza połowę tego, choć mógłby pożyczyć 90%. Pożycza jeden z tych dolarów. A pożyczkobiorca zabiera tego dolara i wkłada do portfela. Do portfela. Bank może też pożyczyć te oszczędności. Osoba, która pożycza dolara z oszczędności, również chowa go do portfela. Także wkłada go do portfela. Zauważcie, pierwsze 4$ wciąż tu są. 1, 2, 3, 4. Teraz, dla jasności: ta osoba może wystawiać czeki do 3$, a ta osoba - może wystawiać czeki… zrobię ten sam kolor rachunku bieżącego. Może wystawiać czeki do kwoty 2$. Do dwóch dolarów. Pomyślmy o różnych postaciach pieniędzy, które tu są. Możemy pojmować pieniądze w bardzo wąski sposób: to tylko to, co wydrukował bank centralny. Lub wykreował elektronicznie. Elektroniczna rezerwa banków członkowskich. Ale dla uproszczenia myślmy o pieniądzach wydrukowanych. To baza monetarna. Baza monetarna. W USA i innych krajach używa się też terminu M0. Są różnice zależnie od kraju. W tym przykładzie, gdy wydrukowali pieniądze i wprowadzili je do obiegu, były to 4$. Mieliśmy 4$ bazy monetarnej. Gdy tylko to wydrukowali i kupili papiery wartościowe, te 4$ znalazły się w obiegu, można było za nie coś kupić. Ułatwić nimi transakcje. A to nie wszystko, czego można używać jako pieniędzy w naszym małym wszechświecie. Ten człowiek ma cztery dolary, ale te osoby mogą wystawiać czeki. Możemy więc rozszerzyć definicję pieniędzy. To nazwiemy M1. Można o tym myśleć różnorako. Np. - to cała waluta w kieszeniach ludzi plus zdolność do wystawiania czeków. Z tej perspektywy, mamy 2$ plus 5$ zdolności wystawiania czeków tutaj. Możecie mieć 2$ gotówki w portfelach ludzi, nie w rezerwach bankowych, plus możliwość wystawiania czeków do 5$. Plus 5$ w czekach. Co razem daje 7 dolarów. Inne spojrzenie na sprawę: można to widzieć jako M0… Plus depozyty, na które można wypisywać czeki. Tutaj napiszę „czeki”. „Depozyty, na które można wypisywać czeki”. Ale wtedy liczylibyśmy podwójnie, bo część z tego M0 to rezerwy w tych depozytach. Inaczej: część tych depozytów jest trzymana jako rezerwy w M0. Wtedy trzeba odjąć rezerwy bankowe. Rezerwy. Wtedy dostaniecie 4 dolary, bo nie chcemy liczyć podwójnie tych tutaj. M0 to 4$. Zapiszę to na biało. M0 to 4 dolary. Depozyty, na które można wypisywać czeki - to 5$. Napiszę to na różowo. Plus 5$. A potem odejmiecie rezerwy. Rezerwy tutaj wynoszą 2$. Zatem - minus 2$. Minus 2$. I wrócicie… I wrócicie do 7$. Chodzi o to, by nie liczyć podwójnie. Np. tego nie liczycie w depozytach, na które można wypisywać czeki, oraz w M0. Nie wykorzystacie tego dwukrotnie. To nie należy do pieniędzy bazowych. To baza monetarna i depozyty. Nie liczmy podwójnie. Prościej: to jest to wszystko, co można wykorzystać, by ułatwić transakcje. Te 2$ w kieszeniach ludzi i możliwość wypisywania czeków do 5$. To jest to spojrzenie tutaj. A w jeszcze szerszej perspektywie dojdziemy do czegoś, co nazywa się M2. Zapytamy: co jest natychmiast używane do ułatwiania transakcji, od razu? To nasze M1. To nasze 7$ w M1. Plus rzeczy, które można łatwo przekształcić w M1. Np. te konta oszczędnościowe można przekształcić w rachunki bieżące. W parę dni. Mogą być ograniczenia, ale da się to zrobić. Zmienią się wymogi co do wysokości rezerwy obowiązkowej banku. Ale ta osoba, gdy to przekształci, może wystawiać więcej czeków. M2 zatem obejmuje M1 i rzeczy, które łatwo przekształcić w M1. Np. konta oszczędnościowe, Rachunki na środki lokowane na rynku pieniężnym, nie wchodzę w to teraz. Nieco wyższe oprocentowanie, ale są ograniczenia dostępu. Można to przetransferować na rachunek bieżący. Niewielkie depozyty terminowe, certyfikaty depozytowe. Dla uproszczenia tu będą to konta oszczędnościowe. Będzie więc 7$ z M1, plus 2 dolary z kont oszczędnościowych tutaj. Plus dwa dolary z kont oszczędnościowych. Gdy ktoś mówi o podaży pieniędzy, każcie doprecyzować. Najczęściej chodzi o M1, bo to rzeczy bezpośrednio używane do ułatwiania transakcji. Zdolność do wystawiania czeków lub dolary w czyimś portfelu. Ale może chodzić o bazę monetarną, M0, w wąskim sensie, co oznacza to samo, zwłaszcza w USA. Albo mogą mówić o czymś szerszym. Są kategorie szersze od M2, choć Rezerwa Federalna zaprzestała doniesień o M3. M3 są jeszcze trochę dalsze od prawdziwych pieniędzy czy rachunków bieżących. Ale są już dość płynne, więc obejmują inne typy aktywów. Rezerwa Federalna przestała raportować o nich niedawno. Na ogół mówimy tylko o tych kategoriach.